Halk arasında Esenler Otogarı veya Bayrampaşa Otogarı olarak da bilinen İstanbul'un Avrupa yakasında 1994 yılı itibarıyla hizmete giren otogar hakkında bilgi, fotoğraf ve tartışma konularını bu başlık altında paylaşmaya başlıyorum.

Yıllardır çözülemeyen bir sorun yumağı olan ve bu kentin büyüklüğüne yakışmayan bu kütle'nin aslında çok iyi tasarlanan bir yapıya sahip olduğunu fakat yapım aşamasında maliyet nedeniyle fonksiyonsuzlaştırıldığını adeta kolu bacağı olmayan bir insan vücudu gibi eksik bırakılarak yine az iş çok para kazanma hırsına kurban gittiğini düşünüyorum.

1987 yılında projelendirmesi yapılan ve 1994 yılında o günkü İstanbul Belediye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından tüm eksiklikleri ile açılan bu projenin neden bu hayati eksikliklere rağmen açıldığı ve hizmete sunulduğu, projenin bu hali ile işlemesine kimlerin onay verdiği, otogar da açıldığı günden beri süren keşmekeşliğin pisliğin düzensizliğin kontrolsüzlüğün ve kalitesizliğin neden ısrarla devam ettiği konsunda görüşlerinizi ve bilgilerinizi de bekliyoruz.

25 yıllık işletim hakkının dolacağı 2019 yılının beklenmeden birseyler yapılabileceği ümidiyle, öncelikle Hürriyet gazetesinde 1999 yılında yazılan ve bu kütlenin resmini çeken bir yazıyı sizlerle paylaşıyorum.



En büyük gecekondu

Tolga TANIŞ

İstanbul'un Topkapı'daki eski otogarı 1994'te kaldırıldığında herkes çok umutluydu. Esenler'de yapılan yeni otogar uzaktan görkemliydi. Ancak proje maliyeti yüksek olduğundan planlandığı gibi yapılmadı. Ortaya tam bir keşmekeş çıktı.

Otogar, bakımsızlık ve düzensizlikten yolcular için eziyet kaynağı haline geldi.

1994'te Topkapı'da yeni çevre düzenlemesi yapılması için, inşaatı tam bitmediği halde kullanıma açılan yer, zamanla daha da içinden çıkılmaz bir hale getirildi.

Otogara dışarıdan bakanlar haşmetli bir yapı görüyor. Foyası içine girildiğinde ortaya çıkıyor.

Uluslararası Trakya ve Anadolu Otobüsçüler Derneği'nin bir şirketi tarafından işletilen otogar, baştaki projeye uyulmadığı için şehrin en büyük gecekondusu durumunda.

Mimar Sinan Üniversitesi Öğretim Üyesi Mehmet Çubuk tarafından çizilen proje, daha sonra pekçok kez değiştirildi. Bu tadilatlar o kadar önemli değişikliklerdi ki, projedeki bir katı hiç inşa etmemeye kadar vardı.

İnşaatı üstlenen Cevahir Holding proje teknisyeni Veysel Özoğuz, bu tadilatların hiçbirinden kendilerinin sorumlu olmadığını, projenin bizzat Mehmet Çubuk tarafından değiştirildiğini söylüyor. Özoğuz, ‘Otobüsçüler Derneği ve Mehmet Çubuk bize şurayı şöyle yapın dediğinde, biz onlara uyduk’’ diyor.

İptal edilen kot

Otogar ilk projeye göre 5 kattan oluşuyordu. Deniz seviyesinden yüksekliklerine göre, 38.5, 45, 48, 51.5 ve 58 kot. İlk projede çizilene göre, bu beş kattan en üstteki (58.5 kot), otobüslerin bindirme yeri, altındaki 51.5 kot da indirme yeri olacaktı. Her otobüs firmasının iki katta da yazıhaneleri olacak, gelen ve giden yolcularına ayrı ayrı hizmet vereceklerdi.

Ancak projenin maliyeti çok gelince en üstteki kat iptal edildi. 51.5 kotun bindirme, 45 kotun indirme yeri olmasına karar verildi.

1994'te yarım yamalak açılan otogarda bu kurala da uyulmadı. En üstteki 51.5 hem indirme hem de bindirme yeri olarak kullanılmaya başlandı. Dahası ileride bu yanlıştan dönülmesi gerekmeyecekmiş gibi, 45 kotta firmalara yazıhane olarak kiralanması gereken yerlere dükkánlar açıldı.

Bugün 45 kotu indirme yeri olarak kullanan sadece iki firma var. Metro ve Show otobüs işletmeleri. Bu iki firma dışında sadece 6-7 firma daha aşağıya yazıhane açabilir çünkü diğer yerler dükkanlar tarafından parsellenmiş durumda.

Otogardan yaşanan karmaşanın temelinde işte bu var. Bu proje ihlali, asker sevkiyatları, bayramlar ve özel günlerde en üst katın trafiğini kilitliyor. Otobüs kaptanları böyle zamanlarda 3 saatte otogardan çıkamadıklarını söylüyorlar.

Bir yandan yolcu indiren, bir yandan kalkmaya hazırlanan otobüslerin arasına servis araçlar giriyor, yolcu uğurlamaya gelenler otomobillerini otobüslerin arasına parkediyor ve otogar felç ediyor.

Örümcek bağlamış asansörler

En alt kat da kargaşanın büyümesine neden oluyor. 38 buçuk kottaki bu alt kat, projeye göre otobüslerin bakım atölyelerine in olması gereken yer. Burayı sadece otobüsler ve çalışanları kullanıyor.

Aşağıya indiğinizde, önce gözünüzü karanlığa alıştırmanız gerekiyor. Ardından nefesinizi idareli harcamaya çalışacaksınız, çünkü havalandırma yok. Yerler otobüslerden akmış yağlarla leş gibi. Parketmiş otobüslerin bazıları muavinler tarafından kova ve fırçayla yıkanıyor. Bir-iki bakım atölyesinin dışında otogarın en alt katı, yıkama-yağlama yeri olarak kullanılıyor. Bundan kaptanlar da memnun değil.

38 buçuk kottan üstteki 45 kota çıkmak istdiğinizde karşınıza sadece kapıdan ibaret bir asansör çıkıyor. Etrafını örümcek ağıyla kaplamış asansör hiç çalışmamış. Otobüslerin bağlantı yolundan dolana dolana üst kata çıkarken sizi yol kenarına parketmiş otobüsler karşılıyor. Cambazlık yaparak aralarından geçen otobüslerle birlikte üst kata varıyorsunuz.

Projeye göre dükkan olacak yerler normalde 48.5 kotta. Ancak burada dükkán olması gereken yerler atıl hálde bekliyor. Talip çıkmamış. Buraları beğenmeyip 45 kottaki yerleri isteyen dükkán sahiplerinin derneği ikna ettiği söyleniyor.

Otogarın, bakım-onarım, havalandırma gibi sorunları da cabası.

Otogarın künyesi

Esenler Otogarı, Uluslararası Anadolu ve Trakya Otobüsçüler Derneği ile Büyükşehir Belediyesi arasında 1984'te yapılan bir protokol sonucu, 1987'nin sonunda 25 yıllığına yap-işlet-devret modeliyle derneğe tahsis edildi. 295 bin metrekarelik bir alan üzerine oturuyor. Ancak 1994'te birçok kısmı tamamlanmamış olarak faaliyete geçebildi. 1994 rakamlarına göre 5.5 trilyon liraya mal oldu. Her gün bir milyon kişi, kıyısından köşesinden bu dev yapının üzerinden geçiyor. 168 yazıhanede hizmet veren 350 firma, her gün 15 bin otobüsüne otogardan giriş-çıkış yaptırıyor. Yazıhaneler dışında 2 bin işyeri kapasitesi olan bu dev kompleks, 5 bin kişiye ekmek kapısı sağlıyor.