Bizdeki sanayi devrimi maalesef birazcık geç kaldı.Üretim pek çok konuda montajla ve bu montaj sanayiine ucuz ama basit parça üreten yan sanayi kollarıyla kısıtlı kaldı.

Devrim Otomobili gibi bazı cesur girişimler bile sadece ihtilalci askerin baskı ve zorlaması ile ortaya çıkabilmiş basit projeler olmaktan öteye gidemedi.Montaj sanayimiz maalesef millileşip bir yerlere gelemedi.

Yerli malı tekerlekli araç üretimine gönül vermiş tek tük cesaretli atılımcı ve bilgili girişimciler de kafamıza yıllar boyunca tokmakla çakılan "biz bir şey yapamayız,bizim elimizden bir şey gelmez,Avrupa gibi olamayız" türünden sabit ve bir o kadar da aşağılayıcı kompleksler yüzünden hiç bir yere gelemedi.

Bu başlığa bir dizi yazı hazırladım.Hazırladım derken sitemizde hep beraber değerlendirdiğimiz pek çok konuda olduğu gibi burası aynı zamanda bir tartışma platformu da olacak.Sizlerin de çok değerli katkılarınızla montaj sanayimize şöyle bir göz atacağız.

Bu arada benim yazdıklarımdan önce sitemizde yer alan şu başlığı da gözden geçirmenizde fayda var:

http://magazinulasim.com/Konu-ne-oldu-bu...arina.html

Otomobil, kamyon-et ve traktör olarak ilk montaj faaliyetleri 1928-29'larda İstanbul Tophane/Salıpazarı'nda Ford tarafından yapılmış.
İlk araçlar ise A model. BU araçtan türetilen kamyon veya kamyonette ikinci versiyon,
bazı kaynaklarda ise traktör de imal edildiğinden bahsediliyor. Üstadlarımız daha iyi bilirler..
ilk montajda ise yerlilik oranı tahminim % 99.9 dur!!!

Günümüzde ise yerlililk oranları farklı hatta tamamen montaj olan bir çok araç üretiliyor..

Aklıma günümüzün yerli bir otomobili olan Volkicar geldi.
Ülkemizin başarılı ralli pilotlarından Volkan Işık'ın geliştirdiği aracın motoru Yamaha.
Diğer aksamlar konusunda ne kadarı yerli bilmiyorum.
İhracatı da yapılan Volkicar,
sadece yarışlarda ve gösterilerde kullanılıyor.Şu ana kadar 75 kadar üretilmiş..
   
   
   

Bu başlık için sizlere söz vermiştim, bir şeyler yazacaktım ama Fatih biliyor; üç gündür belim tutuldu,taş gibi yatıyorum.

Yarın da değil ama önümüzdeki günlerde birinci beş yıllık kalkınma planından başlayarak yine hep birlikte tarihe "azıcık" ışık tutacağız.

Bu arada sağ olsun Asan70 arkadaşım güzel bilgilerle benim ihmalkarlığımı bertaraf etmiş.

Montaj veya otomotiv sanayimizden bahsederken devletin yer aldığı araç üretimlerinden bahsedelim biraz..

M.Ali Sade Üstad döktürmeden bir kaç şey ekleyeyim;
Otomotiv sanayi'nin ilk zamanlarında özellikle traktör üretimi ön plana çıkmış.
1955 - 1970 arasında
MKE Makina Kimya Endüstrisi; greyder, traktör (Hanomag),
Türk Traktör; MM, Fiat,
TZDK; Ford, Steyr,Başak,
Tümosan; Tümosan..
İlk anda bunlar aklıma geldi.

Şimdiki adı Tülomsaş olan kurumun ilk yerli otomobil çalışması DEVRİM'i herkes biliyor.

Tümosan ile beraber sanayinin gelişimi adına bir kaç proje daha var!
Tümosan projesinin içinde;
Traktör Projesi: FIAT TRATTORI-İTALYA
Dizel Motorları Projesi: FIAT TRATTORI-İTALYA
Hafif Hizmet Dizel Motorları Projesi: MITSUBISHI-JAPONYA
Kamyon ve Ağır Kamyon Motorları Projesi: DAIMLER BENZ ALMANYA,VOLVO-İSVEÇ
olmak üzere 4 çalışma var.
Zaman içinde gerçekleşmeyince Aksaray'daki Motor Fabrikası bugünkü Mercedes Benz Türk tesislerine,
Volvo motor lisans projesi de BMC'nin Volvo motorlu Yavuz kamyonlarına dönüşüyor.
BMC'nin Volvo ilişkisi için çok şey söyleniyor ama (yazılı, bir yerde resmi) sonuç olarak Tümosan'ın tarihçesi en net bilgiyi veriyor...

Öncelikli olarak montaj sanayimizin geçmişine bakarsak ilk zamanlarda yurt dışından komple parça getirip montaj yapıyorduk.Daha sonra gerek sıfırdan ve son teknolojiyle kurulan fabrikalar olsun gerekse montaj fabrikalarının gelişerek büyümesiyle olsun yıllarca dünya kalitesinde ve biraz da geriden gelmek suretiyle bir çok yerli motor taşıt üretimi yaptık.Ancak tam da sanayimizin yükseliş döneminde olduğu ve tamamıyla yerli marka ve modeller üretmeye geçtiği dönemde yapılan siyasi ve ekonomik hatalar,yanlış politikalar,gerekli teşvik ve desteklerin verilmemesi ve de Gümrük Birliği ve sonrasında 90'lı yıllarda serbest bırakılan ithalat nedeniyle aşağıda ismi bulunan fabrikaların birçoğu iflas etmek,kapanmak,birleşmek veya sermaye değiştirmek zorunda kalmıştır.İşte geçmişten günümüze motorlu taşıt üretimi yapan firmalarımızın listesi :

TOE - Türk Otomotiv Endüstrileri A.Ş. (Kocaeli Çayırova) - REO,Commer,Ace Fleet,Federal Truck,İnternational Harvester) Kapandı.Yıllarca süründürüldü.2000'li yıllarda Uzan Grubu tarafından yeniden üretime geçirilmek istendi.TMSF'ye geçince makineleri ve arazisi satıldı.Bu yıl fabrikası yıkıldı.

Türk Willys,Verdi (İstanbul Tuzla - Willys,Jeep,Büssing) Piyade Okuluna Bağlı.

Otosan (İstanbul Kadıköy - Ford), Üretime devam ediyor.Yeni fabrikaları kuruldu. Yarı yabancı sermayeli.

Chrysler (Kocaeli - Dodge,Fargo,Desoto,Hino), Kapandı.Ara Ara üretim yapıyor ve depo olarak kullanılıyor.

Genoto (İstanbul Kozyatağı - Bedford), Kapandı.Fabrikası yıkıldı.

Taşıt Sanayii (Mersin Yakaköy - Leyland), Fabrikası atıl halde bekliyor.

BMC Sanayi (İzmir Pınarbaşı - Austin,Morris,Leyland,Volvo), Süründürüldü.Üretime devam ediyor.Yarı yabancı sermayeli.

Otokar - Ünver Sanayii (İstanbul - Magirus Deutz,Renault,Hanomag,Land Rover), Adapazarı'na taşındı.

Otomarsan ( Mercedes Benz ), Üretime devam ediyor.Yeni fabrikaları kuruldu.Çoğunluk yabancı sermayeli.

Hema Traktör (Kayseri - Ford), Atıl Halde üretim yapmayı bekliyor.

Türk Traktör (Ankara - Minneapolis Moline,Fiat,Case İH), Yeni fabrikaları kuruldu.Üretime devam ediyor.Yerli ve yabancı sermayeli.

İltor - İlkin Tarım (İstanbul - Goldoni), Kapandı.

Traksan (Kocaeli - Universal TB), Estrak ismi ile Foton,Farmtrac üretimine devam ediyor.Yerli sermayeli.

Burtrak(Burdur - İhi-Shibaura), Kapandı.

Uzel Makina (İstanbul - Massey Ferguson), Süründürüldü,Kapandı.

Pancar Motor (İstanbul - Hatz), Süründürüldü,Kapandı ve Yeniden Kuruldu.Yerli sermayeli.

Motosan (İstanbul - Superstar), Üretime devam ediyor.Yerli sermayeli.

Çelik Montaj - Otopar - Üçsom (İstanbul Kartal - Uaz,Izhevsk,Jawa,Ilo,Puch,Skoda), Anadolu Isuzu olarak devam ediyor.Yerli ve yabancı sermayeli.Anadolu Honda Motorsiklet olan kısmı ise kapandı.

MKE (Ankara - Hanomag,Chevrolet Bluebird), Üretimi durdurdu.

TZDK (Sakarya - Fordson,Steyr), Başak Traktör olarak devam ediyor.Yerli sermayeli.

Otoyol (İstanbul Maltepe - Fiat,Büssing,İveco), Tasfiye edildi,Adapazarı fabrikası Otokar'a devredildi.

Manaş (Ankara,İstanbul - MAN,Neoplan) Üretime devam ediyor.Yeni fabrikaları kuruldu.Çoğunluk yabancı sermayeli.

Kanuni (İstanbul - MZ,Hafei), Üretime devam ediyor.Yerli sermayeli.

Tofaş (Bursa - Fiat,Opel,Peugeot,Citroen,Dodge), Üretime devam ediyor.Yerli ve yabancı sermayeli.

Toyotasa (Adapazarı - Toyota), Üretime Devam ediyor.Çoğunluk yabancı sermayeli.

Temsa (Adana - Mitsubishi), Üretime devam ediyor.Yerli sermayeli.

Arçelik (Kocaeli Çayırova - İnnocenti Lambretta), Üretimi durdurdu.

Beldesan - Beldeyama (MBK Mobbylette,Yamaha), Tasfiye edildi.

Ramzey (İstanbul Tuzla - Ramzey,Yamaha), Üretime devam ediyor.Yerli sermayeli.

Bisan (İzmir - Peugeot,Bisan) Üretime devam ediyor.Yerli sermayeli.

Karsan (Bursa - Peugeot,Mercedes Benz,Fiat,Citroen,Renault,Hyundai,Breda Menarini), Üretime devam ediyor. Yerli sermayeli.

Hattat Tarım (Tekirdağ Çerkezköy - Universal TB, VAltra,MF) Üretime devam ediyor.Yerli sermayeli.

Honda Türkiye (Koceaeli Gebze - Honda) Üretime devam ediyor. Çoğunluk yabancı sermayeli.

Hyundai Assan (Kocaeli Alikahya - Hyundai) Üretime devam ediyor. Yerli ve yabancı sermayeli.

İhlas Motor (Yalova - Kia) Üretim için bekliyor.

OYAK Renault (Bursa - Renault) Üretime devam ediyor. Yerli ve yabancı sermaye

Müjdeci Kamyon Limited (Gaziantep - JAC-Folkvan) Üretimi durdurdu.

Otoser (Ligier) Durumu belirsiz.

Altınboğa (İstanbul) Üretime ara ara devam ediyor.Yerli sermaye.

Hidromek (Ankara) Üretime devam ediyor.Yerli sermaye.

Tümosan - Üretime devam ediyor.Yerli sermaye.

Dörteller - Üretimi durdurdu.

Tezeller - Durumu belirsiz.

Güleryüz - Üretime devam ediyor.Yerli sermaye.

Gözükara - Utikar olarak üretime devam ediyor.Yerli sermaye.

Haskar - Üretimi durdurdu.

Bursa Otomarsan - Üretimi durdurdu.

Arbus - Üretimi durdurdu.

Tezeller - Üretimi durdurdu

Varsan (İstanbul - Setra) Üretimi durdurdu

Bayal - Üretimi durdurdu.

Boronkay - Üretimi durdurdu.

Kamil Acarer (Saviem) Kaçak köçek üretim yaptı.


Benim yazabildiklerim bu kadar.Yanlışım da varsa affola.Ancak bu firmalar dışındaki yan sanayi kuruluşlarımızı,yurdumuzun her köşesinde bulunan girişimcilerimizi,mucitlerimizi,sanayi sitelerindeki ustalarımızı ve başta Bursa olmak üzere birçok yerdeki resme bakarak bile otobüs kasası çatmış ustalarımızı da unutmamak gerekir.Bir de biz bu işe birçok ülkeden önce başladık,çok zorluklar çektik,bir lisans için Amerika yollarını aşındırdığımız da oldu,Midibüs üretmek için gümrükten mal kaçırdığımız günler de oldu,yüzde yüz yerli otomobil üretip benzin koymayı unutarak ' Garp kafasıyla araba yaptık,şark kafasıyla benzin koymayı unuttuk.' lafı ile fırça yediğimiz ve üretmediğimiz,Yabancı motorlu Anadol'u yerli diye bağrımıza,İtalyan Fiat ve Fransız Renault'u başımızın üstüne koyduğumuz,Üretim için gelen Volvo'nun ülkemizi beğenmeği,Üretmek istediğimiz Triumph motorlu TOE Zafer'imizin projesini vazgeçince İngiliz Triumph firmasının projeyi İsrail'e verip Carmel,Sabra markaları ile gözümüzün önüne koyduğunu , ithalat'ın serbest bırakılması ile de sanayimizin nasıl erdiğini ve yabancı üretim araçların gözümüzde nasıl büyüdüğünü gördük ve görmeye de devam ettik.Şu an yukarıdaki listedeki firmaların birçoğu kapandı veya yabancı sermayeye geçti.Biz ise hala millet olarak bir yandan yerli otomobil isteyip diğer yandan marka fanatikliği yapıyoruz.Bizden sonra bu işe başlayan Hindistanlılar,Koreliler,Japonlar,Çinliler,Malezyalılar ve İranlılar bile bizden ileri geçti.Keşke biz de bu işe biraz daha önem verip üşengeçlik yapmadan,yılmadan,yıkılmadan ve cesaretle yürüseydik ve ' Türkler otomobil yapamaz.' önyargısını ve aşağılık kompleksimizi kırabilseydik şu an o ülkelerden daha ileride olurduk.Hatta yollarda gezen Devrim,Anadol,Altınboğa ve TOE Zafer markalı otomobillerimize, Otosan,Taşıt Sanayi,BMC,Askam,TOE,Otoyol,Manas gibi bir çok Türk adı ve markası taşıyan kamyon,kamyonet,minibüs,otobüs ve tırlarımızı görüp mutlu olurduk.

Not: M.Ali üstad içimden gelen tüm düşüncelerimi bu başlığa döktüm kusuruma bakmayın ama TOE fabrikası gibi bir tarihe tanıklık eden yerin yıkıldığını öğrendikten sonra da otomotiv sanayimizin akıbetiyle ilgili şeyleri yazacak başka bir başlık bulamadım.