Konu Görünümü | Doğrusal Görünüm

**Fatih Kocaoglu** · 14/10/2008, 04:10 PM

Üsküdar ve Omnibüsler.

Omnibüsler iki veya dört at tarafından çekilen,toplu taşımacılığa elverişli,büyük arabalara verilen isimdir.Bugün bir diğer adı ile toplu taşımacılığın içinde yerini almış büyük otobüslerin
atasıdır.

Üsküdar halkı XIX yüzyılın ikinci yarsında,İstanbul Avrupa yakasında şehir içi ulaşımında meydana gelen,modernleşme ve süratlenmeden faydalanabilmek amacıyla harekete geçmişlerdi.
İstanbul da 1871 yılından itibaren atlı tramvaylar çalışmaya başlamış ve Eminönü,Aksaray,Yedikule,Topkapı,Galata ve Beşiktaş gibi semtlerin bu ulaşım aracının nimetlerinden faydalanmaya başlamışlardı.Bu gelişme karşısında Üsküdarlılar da yetkililere başvurup,atlı tramvayın yani omnibüslerin kendi semtleri tesis edilmesini istemişlerdi.

Üsküdar ahalisi üzerinde çok sayıda imzanın,bulunduğu 28 Ağustos 1872 tarihli bir dilekçe ile yaptıkları başvuru ile ''Padişahımız Efendimiz sayesinde,inşaa ettirilmekte olan,tramvay arabaları münasebetiyle,İstanbul halkı geliş gidişlerinde,envail rahatlık ve kolaylığa kavuşmuş bulundukları halde,Üsküdar'ın Müslim Gayri Müslim halkı henüz,bu nimete nail olamamıştır,bir taraf ahalisinin, rahata kavuşup da,diğer tarafın bu nimette,mahrumiyetine,kimsenin gönlü razı olmaması gerekir,bu bakımdan lütfen ve merhameten,Üsküdar iskelesinden Çamlıcaya kadar,
bir tramvay hattının inşaa edilmesi için gereğin yapılmasını istemekteyiz''

Üsküdar halkının bu talepleri şehremaneti meclisinde,görüşüldü.Fakat tramway şirketi ile
yapılan mukavele gereği,halihazırda yapılmış olanlar dışında yeni hatların inşaası için,şirketin beş yıl boyunca rüçhan hakkı bulunuyordu.(Rüçhan hakkı;İlk satın alma veya işletme hakkıdır)
Bu durumla beraber Üsküdar da tramvay yapılmasına şirketin karar vermesi gerekiyordu.Dolayısı ile Üsküdarlılara da bu durumla beraber müspet bir cevap verilmemişti.
Bu arada tramvay şirketi de;Eyüp,Beyoğlu,Şişli,Beyazıt,Eminönü,gibi semtlerde omnibüsleri işletmeye başlamıştı.

İstanbul da şehir içi ulaşımında,ilk omnibüslerin işlemeye başlamasından sonra,Tramvay şirketi işe bir baka girişimde daha bulunarak,Üsküdar taraflarında yine omnibüs işletme izni istenmişti,İşletme izninin ise,bu semte inşaa edilene kadar,geçici bir süre için istendiği belirtilmişti.Esas itibari ile Üsküdar halkı da,eskiden beri semtlerine,omnibüs hizmeti talep etmekteydiler,hatta tramvay şirketleri haricinde,omnibüs işletme ruhsatı isteyen başka şirketlerde,ortaya çıkmıştı.Nitekim TUNUSLU MAHMUD BİN İYAD isimli bir müteşebbis daha 1871 yılının Ocak ayında omnibüs tesis etme girişiminde bulunmuş.

Osmanlı Hükümeti gerek,Üsküdarda gerek ise şehrin diğer mahallelerinde,omnibus işletme
sahipliğine dair talepleri red ederken,esas itibari ile bu işten yeteri kadar gelir temin etme amacını güdüyordu.İşletme Ruhsatını bir tramvay (omnibüs) şirketine verip tekel oluşturmaktansa,işleyecek her araba başına 2 altın osmanlı lirası vergi ödeyebilecek,her işletmeciye verilebilmesini daha uygun bulmuştu.Hal böyle olunca MAHMUT BİN İYAD
yeniden Üsküdar'dan Çamlıcaya,Kadıköy?e,omnibüs işeltmek için izin iştedi,hatta bu bu amaçla hazırlığını yaparak,yurtdışından arabaları da ısmarlamışdı.
Bu arada Üsküdar halkıda kendi arasında örgütlenerek 30 bin liralık sermaye ile,şirketi kurmuş,Üsküdar'da omnibüs işletmek için,14 süreyle kendilerine imtiyaz verilmesi amacıyla,şehremanetine başvurmuşlardı.Kurulan şirketin Üsküdar'da idare merkezi,Galata'da
ise şubesi bulunacaktı.Şirket lüzüm göreceği yerlerde,belediyenin kanunlarına uymak münasebetiyle,durak yapılacaktı.Durak yapılan yerler ise sonradan arsaları ile satın alınacaktı.

Omnibüs arabaların Üsküdar ve havarisinde,geçişe uygun sokaklarda işleyecekti,işletilmesi düşünülen hatlardan,Birincisi; Büyük İskeleden,Eski hamam caddesiyle,Doğancılar,İhsaniye,
Çamlıcayı dolaşarak Karacaahmet'e ulaşacakdı.İkinci hat ise;Büyük iskeleden Çarşı yolu ile,Ahmediye oradan yine Karacaahmet?e ulaşacaktı.Üçünü cü büyük hat ise;Büyük İskeleden Bülbülderesi,yolu ile İcadiye Bağlarbaşı,Tophanelioğlundan,Kısıklıya,Dördüncüsü ise;Büyük iskeleden,Beylerbeyine oradan Tophanelioğlu'na,Beşinci hat;Yokuş tadil olursa,Büyük iskeleden,Selamsıza varacaktı.

Derleyen;Fatih KOCAOĞLU
Kaynak; Prof Dr.Vahdettin ENGİN