Konu Görünümü | Doğrusal Görünüm

**M.Ali Sade** · 23/04/2011, 04:14 PM

Karsan Fiat'lar konusunu deşeledikçe altından çapanoğulları çıkıyor.

Aşağıya İtalya'da Cansa firması tarafından üretilmiş bir 306/3 modeli otobüsün resmini ekliyorum.Bakın bakalım bizim "gülen yüz" panjurunun tasarımı nereden gelmiş?Bu otobüste de bizim gülen yüzlerde olduğu gibi alüminyum alaşımlı çerçeveye ve çıtalara sahip bir panjur kullanılmış.

[Resim: 344qfkg.jpg]

Bir zamanlar Nostaljik Otobüsler başlığına seri halinde bu eski Fiat otobüsleri yüklemiştim.Muhtemelen duruyor olmalılar.İçlerinden 1955 model bir 306 yı da aşağıya ekliyorum.

[Resim: 2u5fimc.jpg]

"Şimdi bu 306 merakı da nereden çıktı?" diyebilirsiniz.Yaptığım araştırmada Karsan tarafından 650E ve 662 modeli Fiat kamyon şaselerinden başka bir de 306 otobüs şaseleri üzerine otobüsler toplanmış olduğunu tespit ettim.Bu üretim de 1970,71 ve 72 yıllarında toplam 60 adetlik bir partiyi oluşturuyor.

Bu araştırmaya kalkışmama da Yılmaz üstadın "bunlar kısa ve uzun olmak üzere iki tipti" tespiti ile Vahitsan üstadın "Uzun olanların arkaları iki kapaklıydı" sözleri ile neden oldu.

Evet,gerçekten de bu otobüslerin uzun şaseli olanları şehirler arası yolculuklarda hem de uzun mesafelerde kullanılıyordu.Bunların arkalarında dolap kapağı gibi kapaklar vardı.Sanıyorum stepne burada muhafaza ediliyordu.Ama gülenyüzlerle diğer tip panjurlu kısa modellerde arka kapak O302 kaputu gibi açılıyordu.

Uzun şaseliler boy olarak aşağı yukarı bir O302 boyundadır.Halbuki filmden kopyaladığımız şehirlerarası model ile belediye tipi olan gülen yüz Fiat'ların resimlerini incelediğimizde ise kısa şaseli ve yerden yüksek konumlu olduklarını söyleyebiliriz.

650E ve 662 modeli Fiat kamyonlarda da şase boyu kısadır.Bu şaselere uzatma yapmak suretiyle bu boyun elde edilmesi zordur.Uzayabilir ama bu şekilde olmaz.O zaman mutlaka başka bir şaseden de istifade edilmiş olması gerekliliği üzerinden yaptığım çalışmada, 306 modeli otobüslerin de şase halinde ithal edilerek işte bu az sayıdaki uzun şaseli otobüsün monte edildiğini tespit etmiş bulunuyorum.

Bakalım bu Fiat'larla ilgili daha hangi ilginç bilgilere ulaşacağız.

Özellikle filmde rol alan Fiat'lar benim gençliğimdeki Aksaray-Büyükçekmece yolculularımda çok kullandığım ve sevdiğim otobüslerdi.Bu yüzden onlara vefa borcumu ödemeliyim. Wink

**M.Ali Sade** · 25/04/2011, 01:33 PM

Yukarıdaki bilgiler ışığında şimdi de konuyu birazcık gerilere giderek toparlayalım isterseniz.

Demokrat Parti'nin iktidara gelişi ile ülkeye yapılan karayolu ağırlıklı yatırımların semerelerini vermeye başladığı 1950 li yıllarda otobüs satın alabilmek hele ki orijinal otobüs alabilmek fiyatından dolayı oldukça zordu.İşte bu yüzden Bursa ve yurdun diğer yerlerindeki karoser sanayii orijinal otobüse göre ucuza malettiği kamyondan bozma otobüsleri girişimcilerin hizmetine veriyordu.

Piyasadaki bu açlığı görerek 1960 lı yılların başında üretime geçen Ünver Sanayii'nin piyasayı ele geçirmesi ve ilk üretimleri olan 10 sıralı arkadan hava soğutmalı motorlu Magirus otobüslerin tutulması üzerine pek çok firma bu pastadan pay kapma yarışına girişmişti.

Özellikle de 1968 yılında üretime başlayacak olan Mercedes-Benz Davutpaşa fabrikasının kurulması pek çok markaya doping yaptı ve herkes karınca kararınca bir şeyler üretmeye çabalar oldu.

Bu firmalardan bir tanesi de Oto-Yol Sanayii A.Ş. firmasıdır.Oto-Yol'un ilk kurucu ortakları Koç Holding ve Akbank'tır.İstanbul/Gülsuyu'ndaki fabrikada ilk önceleri 643T modeli Fiat çekiciler üretilmiş,daha sonra ürün gamı genişleyerek çekici üretimi 1995 yılına kadar sürmüştür.

1968 yılında bu fabrikaya otobüs karoseri üretimi bölümünün eklenmesiyle burada Consul-U47D modeli Büssing otobüsler ağırlıklı olarak belediye tipi olarak olmak üzere monte edilmeye başlanmıştır.Bu otobüslerden de bir kaç satırla bahsedeyim.

Consul-U47D otobüsleri karmaşık otobüslerdir aslında.Çünkü şase ve askı donanımları Fiat 643; motor,şanzuman ve diferansiyeller ise Büssing firmasından alıntıdır.Çekici şaselerinin uzatılıp güçlendirilmesiyle elde edilen şase ve askı donanımı yapısı aslında bu otobüslere çok da uymamıştır.

Ama Oto-Yol A.Ş.'nin ilk otobüs üretimi bu Büssing'ler değildir.İlk otobüs üretimi bu başlıkta bahsedilen ve "Karsan Fiat" olarak bilinen otobüslerdir.Bu otobüsler de aynen yukarıda bahsettiğim Büssing otobüsler gibi Fiat kamyon şaseleri üzerine çatılmadır.Ancak 1967 yılında Gülsuyu'ndaki fabrikada karoseri bölümü bulunmadığından , Bursa'daki Karsan fabrikası ile işbirliği yaparak bu otobüsler üretilmiştir.

İlk üretimde de 650E Fiat kamyon şaseleri kullanılmıştır.İşte 650E Fiat kamyonun otobüs yapılmamış hali de şudur:

[Resim: 2z9jdxu.jpg]

Bu otobüste muhtelif dizaynları görebilmek mümkün.İşte ilk örneğimiz.Bol nikelajlı panjuru ile o yılların bile popüler firması olan Kamil Koç'da iş bulmuş bir 650E.

[Resim: a2u3au.jpg]

Aynı kasayı yukarıda "Tatlı Dillim" adlı filmde de görüntülemiştik.

[Resim: 4iyfcp.jpg]

Üretim miktarları ise 1967 yılında 40,1968 yılında 103 ve 1969 yılında ise 157 adettir.

Bu otobüslerin üretimi sanıyorum Fiat'ın elindeki 650E şaselerini eritmesiyle bitmiş olabilir.Çünkü bu modelin hemen arkasından 306 modeli otobüs şaseleri gelmiş ve uzun şaseli uzun yol otobüslerinin montajına başlanmıştır.

306 modeli otobüsü yukarıdaki mesajımda resimlemiştim.Konunun kopmaması adına buraya da ekliyorum.

Aslında 306 Fiat gösterişli bir otobüstür.Aşağıdaki resimde bizde yukarıda anlattığım ve benim "gülen yüz" olarak adlandırdığım 650E Fiat otobüslerde kullanılan panjurların bir benzeri ile görüntülenen otobüsün özellikle ön tamponunun estetiğine bir dikkat edin.

[Resim: 344qfkg.jpg]

Bizdeki uzun şaseli Fiat'lar tabii ki bunlara benzemezdi.Bunda da o zamandaki üretim teknolojileri,maliyet ve üretim şartları etkendir.Daha ziyade düz saclar üzerinde dizayn çalışmaları yapılmıştır.

306 modeli Fiat otobüsler toplamda da çok az sayıda üretildikleri için ve bunların da muhtemelen bir kısmı ihrac edildiği için resimleri de çok yaygın değil.Şu ana kadar görebildiğim en güzel resmini Mert 1969 üstadım bulmuştu.Aşağıdaki resim kendisinden alıntıdır.

Bu otobüsler de üretildikleri 1970-71 yıllarında fiyatı ucuz tutularak Mercedes,Magirus ve MAN'a ait pastadan pay almak maksatlı piyasaya sürülmüş olabilirler.

Alıntı:

Burada şunu da belirteyim, yukarıda 1968 yılında Gülsuyu Oto-Yol fabrikasına karoseri bölümü açıldığını yazmıştım."O zaman neden bu otobüsler orada toplanmadı?" şeklinde bir soru sorabilirsiniz.

Bu otobüsler Bursa'da toplanırken ana fabrikada da Consul U47D Büssing fason otobüsünün üretimi devam ediyordu.Fabrikada sanıyorum bu iki modeli birden üretebilecek kapasite yoktu.Veya belki de Karsan'a yaptırmak daha da ucuza geliyordu,işin o tarafını bilemem.

306 modeli Fiat otobüsler toplamda 60 adet üretilmiştir.Ama bunların içerisinde belediye tipi olan var mı,varsa da kaç adettir ,bilemiyoruz.

Oto-Yol'un son Fiat otobüs macerası ise 662 model kamyon şaseleri üzerine yine Karsan'da yaptırılan otobüslerdir.Benim hurdasının resmini yüklediğim Fiat'ın da kaybolmayan genel özelliklerine bakarsak bir 662 olduğunu söyleyebiliriz..

Genel özellik olarak bu otobüslerde şoför kapısı ve ön kapı (akordeon kapısı olmayan modellerde) camının bol nikelajlı üçgenimsi yapısı karakteristiktir.Bu tip kapı camını 306 model otobüste de görüyoruz.

Ama bu modelde şehirlerarası tip çok azdır.Daha ziyade belediye tipi olarak üretilmiş otobüslerdir.Zaten bulduğumuz bütün resimlerin de belediye otobüsü olması bunun bir göstergesi olsa gerek.

Bu otobüsün temeli 662 N Fiat kamyona ait "Flickr" sitesinde bulduğum resim de şu:

[Resim: 2zqbrj7.jpg]

1972 yılında 72,1973 yılında 70 ve 1974 yılında 11 adet üretilmiş bu otobüslerin büyük kısmı belediye tipidir.Bu otobüsler de aynen 650E ler gibi kısa şaselidir.Ancak resimlerden de fark edileceği üzere yükseklikleri farklıdır.

1973 yılında bu 662 şaseli otobüslerden Libya'ya 10 adet ihracat yapıldığı bilinmektedir.

Bu otobüslere ait Yılmaz Büktel üstaddan alıntıladığım resimlerle konuyu bitiriyorum.

**M.Ali Sade** · 25/04/2011, 11:03 PM

Bu aralar şansımız Karsan Fiat'lardan açılmış vaziyette.

Aşağıya resimlerini eklediğim Karsan Fiat artık Canbazlar Karoser'in usta ellerinde.En kısa zamanda eski günlerine kavuşacak.

Yukarıdaki mesajımda 650E Fiat'lardan bahsederken iki tip panjurdan bahsetmiştim.Bu otobüste de farklı bir panjur var.Ama bu bu otobüsün orijinal panjuru değil tabii ki.Muhtemelen bu da "gülen yüz" tipi panjurlu olmalı.Ama daha sonra geçirdiği badirelerden sonra panjur bu şekilde tadil edilmiş.Hatta bu badireden sağ ön de nasibini almış olmalı ki ön yan cam da sürgülüye çevrilmiş. Bu arada arka camlar da kelebekliden düze dönmüş.

[Resim: 10ehs95.jpg]

Şoför mahalli oldukça hırpalanmış olsa da yine de bize fikir veriyor.

Burada bir ilginç ayrıntıya daha rastlıyoruz.Benim bu mesajın en başında yüklediğim hurda 662 Fiat'a da dikkat ederseniz bu otobüsteki direksiyon simidinin aynısını görürsünüz.

Bu otobüslerde üç kollu direksiyon simidi olduğunu söylemiştim.Hatta linkini verdiğim videolarda da bu üç kollu direksiyon simidi görülüyor.

Bu direksiyon simidi de aslında yabancı değil.Oto-Yol'un ilerleyen yıllarda ürettiği 697T çekicilerin simidi.Belki de 650E nin ağır olan direksiyon sistemini yumuşatmak amaçlı olarak 697 direksiyon kutusu kullanılmış ve bu kutunun millerine bizim üç kollu simit uymayınca simit de değişmiş olabilir.

Şofor koltuğu kenarında meşhur koltuk üreticisi "SKT" amblemini görüyor gibiyim.Bu otobüslerin yolcu koltukları da orijinalinde SKT markalıdır.

[Resim: 2mzz6s3.jpg]

Ve işte kaçınılmaz son.Saclar soyulup işleme başlanmış.Kolay gelsin Ahmet üstad.Resimlerin devamını bekliyoruz.

[Resim: 2exmvy1.jpg]

**celikf** · 26/04/2011, 11:46 PM

Üstad,
Senin Polatlı'da izini sürüp resimlediğin otobüsle Canbazların yenileyeceği otobüs aynı ön yüze mi sahip?

Selamlar.

**M.Ali Sade** · 27/04/2011, 05:53 AM

Hayır değil.Benim bulduğum 662 şaseli.Canbazlardaki ise 650E şaseli.

**celikf** · 27/04/2011, 05:02 PM

Alıntı; "Hayır değil.Benim bulduğum 662 şaseli.Canbazlardaki ise 650E şaseli."

Üstadım,
Şaseyi kastetmedim. Ön yüz derken ön ızgara ve pancur ile farlar ve far kenarlarının benzer yapıda olduğuna işaret etmek istedim.
Şasi meselesine gelince, bu konuda da yazacaklarım var. Fakat bazı bilgi ve belgelerimi araştırıyorum.

Selamlar.